Schrijven met groep 3
De magie van schrijven
In deze substack
De magie van voor het eerst schrijven
Belangrijke factoren uitgelegd
Opdracht 1: kattigram
Opdracht 2: de snoepjesfabriek (voor betalende lezers)
Weet je wat magie is?
Een kind dat vol zelfvertrouwen voor het eerst schrijft.
Een kind dat ervaart dat het kan schrijven.
Die eerste woorden, dat gevoel van competentie en autonomie…
Ik zag die magie vorig jaar tijdens een workshop. De kinderen gingen weg alsof ze net hun tiendelige bestsellerserie hadden afgerond.
Dat kwam doordat ze een gevoel van controle over hun schrijven hadden. Door voorbeeldwoorden, haalbare opdrachten, houvast zowel door structuur als door ruimte voor eigenheid. En omdat er aandacht was voor hun teksten.
Zo’n positieve ervaring is de beste start die je jouw schrijfonderwijs kan geven.
Ik noemde al enkele factoren die belangrijk zijn bij schrijven met jonge kinderen, bijvoorbeeld met oudste kleuters of groep 3. Op een rij:
Hoe pas je deze toe in de praktijk?
Positieve ervaring
Als kinderen nog in de fase van ‘invented spelling’ zitten of net bezig zijn met het leren van letters, is het belangrijk dat ze kunnen experimenteren met schrijven in een betekenisvolle context, waarbij het niet gaat om het goed schrijven van woorden, maar om het gevoel van kunnen schrijven en het overbrengen van een boodschap. Die betekenisvolle context creëer je vanuit het thema.
In de herfst ontvangt de klas een brief van de kabouter
die in het parkje verderop in de wijk woont.
Door samen een brief te schrijven en daarbij te zorgen voor een taalrijke setting met voorbeeldwoorden en -brieven, wordt de activiteit een positieve ervaring. De inzet van oudere kinderen die komen helpen met schrijven werkt versterkend. En een reactie van de kabouter vergroot de waarde van de geschreven brieven. Schrijven is zo moeilijk nog niet, zullen de kinderen denken. Een mooie ervaring.
Routines, los van technisch lezen
Succesvol schrijfonderwijs in de hele school ontstaat door een doorgaande lijn. Routines zijn daar een onderdeel van. In groep drie gaat vaak alle aandacht naar het technisch lezen en het leren van schrijfletters. Goed als creatief en zakelijk schrijven ook structureel aan bod komen, zodat kinderen hieraan gewend raken. Bijvoorbeeld door:
Eénzinsmening opschrijven over het voorleesboek (waarbij het aanvullen van een standaardzin houvast kan geven).
Een logboek bijhouden in de klas, elke dag is er een ander kind (of groepje) verantwoordelijk voor het dagverslag.
Elke maandag schrijven de kinderen een zin op over het weekend. Of ze sluiten de vrijdag af met een zin over de week.
Een briefuitwisseling met een andere groep of school.
Een wekelijkse takenlijst en een bijpassend rooster maken.
De dagplanning opschrijven.
Verslag doen van de klassenvergadering/bordsessie.
Bij deze schrijfproducten gaat het niet om de spelling, maar bespreek wel dat alles wat kinderen leren zoveel mogelijk toegepast wordt. Zo krijgt spelling betekenis.
Zonder schrijven
Creatief of zakelijk schrijven wordt vaak gezien als een activiteit die een product (een verhaal, brief of verslag) oplevert. Maar schrijven is meer dan woorden op papier. Het is…
kijken (beschrijf wat je ziet, beschrijf wat er anders is)
voorspellen (Hoe zou het verder gaan?)
inleven (Wat zou jij doen als…?)
mooi maken (Hoe kun je deze zin mooier maken?)
snappen hoe een verhaal in elkaar zit (Waarom was de beer boos?)
iemand overhalen (Leg uit waarom je dit schilderij zo bijzonder vindt?)
beschrijven (Welke woorden passen bij dit voorwerp? Wat voel je, zie je, ruik je, hoor je?)
gevoelens en meningen delen (Hoe voel jij je als… Wat vind je van…?).
En dit kan allemaal zonder schrijven.
Motivatie en betekenis
Vanzelfsprekend is een betekenisvolle opdracht al het halve werk. Een brief van de Sint beantwoorden, een verhaal schrijven voor je jarige oma, het boodschappenlijstje maken voor het uitstapje naar de winkel, de menukaart opstellen voor het kerstdiner, een instructie schrijven voor een bouwwerk, de regels uitwerken van een zelfbedacht spel.
In sommige onderbouwklassen staat een speeltafel (met Lego, Playmobil en ander klein speelgoed). Waarom niet in groep 3? Dan kun je spel en schrijven combineren.
Doelen van groep 3
Van belang om op te merken: betekenis en motivatie ontstaan ook door het vergroten van schrijfvaardigheden. Hoe beter je iets kunt, hoe leuker je dit over het algemeen vindt.
Maar betekent dit dat je deze schrijfvaardigheden expliciet moet aanbieden en inoefenen? En welke vaardigheden zouden dan in groep 3 aan bod moeten komen? Hoe ga je hier instructie op geven? En welke feedback geef je?
Een mooie vraag om in je team te bespreken. Wat willen wij onze kinderen leren en hoe organiseren we dat? Hierbij gaat het om kerndoel 5, 6 en 7. Deze (gloednieuwe) publicatie kan daarbij helpen.
Ik ben op dit moment bezig met het uitwerken van een leerlijn en programma (creatief) schrijven. Vanaf maart beschikbaar.
Kattigram
Een opdracht die geschikt is voor groep 3 is een kattigram: een kalligram in de vorm van een kat. Een opdracht met duidelijke kaders, maar ook met ruimte voor eigenheid.
Snoepjesfabriek
De opdracht die ik tijdens de workshop deed ging over een snoepjesfabriek. Kinderen bedachten zelf woorden voor snoep en samen maakten we een geluidengedicht. Dankzij de voorbeelden konden alle kinderen aan de slag.
De uitleg van de les, de voorbeelden en werkbladen vind je hieronder (alleen voor betalende lezers).
Veel schrijfplezier en blijf creatief!
Suzanne